موضوع کهنه تهیه فیلترینگ هوشمند، به تازگی با اعلام ضربالاجل قوه قضاییه به وزارت ارتباطات برای راهاندازی یا ارائه برنامه درباره فیلترینگ هوشمند، وارد فاز جدیتری شده است.
طبق ایراد قوه قضاییه به وزارت ارتباطات از زمان مطرح شدن این موضوع، هیچگاه تعریف مشخصی در این باره اعلام نشده و علیرغم سابقه طولانی هنوز اطلاعی از جزئیات این طرح در دست نیست.
در چند روز گذشته دو خبر فیلترینگ خانگی و فیلترینگ معنایی منتشر شد که هرکدام نکات و ابهامات خاص خود را دارند.
علی کاظمی، کارشناس فنی شورایعالی اطلاعرسانی در گفتوگو با فارس درباره قابلیتها و الزامات فیلترینگ هوشمند، اظهار داشت:
طبق تعاریف موجود و نمونههای تطبیقی در دیگر کشورها، فیلترینگ هوشمند باید قادر به تشخیص بخشی از آدرسهای اینترنتی باشد، به گونهای که در برخورد با یک صفحه، به جای فیلتر کردن تمام آدرس، بخشی از آن را مسدود کند؛ برای مثال باید بتواند درباره سایت فیسبوک برخی صفحات را مسدود و باقی را باز بگذارد.
و در مورد فیلترینگ خانگی نیز گفته شد:
روش عمل این نرمافزارها این است که با اعمال محدودیتهای زمانی، حجمی و تعیین سطح دسترسی، محدودیتهایی را برای کامپیوترهای خانگی اعمال میکنند که برای استفاده هر یک از اعضای خانواده از اینترنت شخصیسازی میشود.
اما واقعاً این نوع سیستم فیلترینگ چگونه خواهد بود؟ با ما همراه باشید تا بهتر این سیستم را بشناسیم.
در جزئیات خبر آمده است:
وی با اشاره به سابقه تولید نرمافزار فیلترینگ با حمایت شورای عالی اطلاعرسانی، تصریح کرد: مدت زمان لازم برای به بلوغ رسیدن یک محصول فناورانه حدود 8 سال است؛ هماکنون به مدت حدود 3 سال از این محصول حمایت شده و لازم است که حدود 5 سال دیگر حمایت از این محصولات ادامه یابد تا با بهینهسازی به محصول کاملی تبدیل شود.
تا اینجا به نظر شورای عالی فضای مجازی به دنبال ایجاد نرم افزار Parental Control است تا بتواند با خانگی ساختن فیلترینگ کنترل را هوشمندانه تر کند. نرم افزارهای کنترل والدین سالهاست که در خارج از ایران تولید شده اند و مصارف خانگی و شرکتی بسیاری دارد. برای نمونه سیستم حفاظت k9 یکی از ارائه کنندگان این نرم افزار است و برخی از قابلیت های این نرم افزار به شکل زیر است:
- مسدود کردن وبسایت ها در ۷۰ نوع دسته بندی شامل پورنوگرافی، داروهای روانگردان، خشونت، فیشینگ و …
- استفاده از جستجوی امن در موتورهای جستجو
- محدود کردن زمان دسترسی به اینترنت
- امکان مسدود کردن سایت های دلخواه
- امکان گزارش گیری و کنترل فعالیت ها
ایجاد این نرم افزار به طور بومی مشکلی ندارد و طبیعی است که دسترسی به سایت برای کودکان در برخی موارد باید گرفته شود و ضروری است همانطور که طبق گفته وبسایت سازنده k9 بیش از ۴میلیون نفر از این نرم افزار استفاده میکنند. برای اطلاعات بیشتر درباره فیلترینگ خانگی میتوانید در اینجا مطالعه کنید.
اما برگردیم به دو روز قبل تر، که خبری با عنوان «نخستین جزئیات فیلترینگ هوشمند منتشر شد: فیلتر با درک معنایی، صوتی و تصویری»
در متن خبر نکات جالبی داشت که من قسمتی از آن ها را عنوان میکنم:
طبق تعاریف یکی از قابلیتهای اساسی فیلترینگ هوشمند، درک معنایی، صوتی و تصویری است؛ به طوری که بدون حساسیت روی کلمات خاص مطالب را بخواند و بفهمد؛ تصویر را پردازش کند و تشخیص دهد.
طبق تعاریف موجود و نمونههای تطبیقی در دیگر کشورها، فیلترینگ هوشمند باید قادر به تشخیص بخشی از آدرسهای اینترنتی باشد، به گونهای که در برخورد با یک صفحه، به جای فیلتر کردن تمام آدرس، بخشی از آن را مسدود کند؛ برای مثال باید بتواند درباره سایت فیسبوک برخی صفحات را مسدود و باقی را باز بگذارد.
از دیگر الزامات فیلترینگ هوشمند، تمایز قائل شدن در دسترسیها است. به این معنی که بتوان برای افرادی سطح دسترسی بیشتر یا کمتری را تعریف کرد.
درک معنایی، صوتی و تصویری (عکس و فیلم) از دیگر الزامات فیلترینگ هوشمند است؛ با امکان درک تصویر و پردازش تصویر، تصاویر مورد نظر در یک صفحه اینترنتی بدون مسدود شدن تمام آدرس فیلتر خواهد شد و امکان استفاده از سایت مورد نظر همچنان فراهم است.
با قابلیت درک معنایی، حساسیت روی کلمات خاص وجود ندارد؛ مطالب را میخواند و براساس محتوا مسدود سازی انجام میشود؛ برای مثال بتواند بین یک مطلب پزشکی که در آن از کلمات خاص استفاده شده و یک داستان که همان کلمات مشابه در آن به کار رفته، تبعیض قائل شود.
پس همزمان موضوع کهنه فیلترینگ هوشمند رونق گرفته و الان صحبت از پردازش تصویر و درک مفهومی و دسترسی کاربری است تا بتوان فیلترینگ فعلی را هوشمند تر کرد. اما نکاتی در این مورد قابل ذکر است:
توانایی سیستم فیلترینگ فعلی
در حال حاضر امکان فیلتر کردن یک صفحه خاص به راحتی امکان پذیر است، همانطور که قبلاً توضیح دادم مسدود سازی آدرس وب سایت ها ساده است یک سیستم بر مبنای keyword که واژه هایی که دوست ندارید را وارد آن می کنید این واژه می تواند دامین وبسایت ها نظیر x.com یا نظیر واژه ها که هنگام جستجو کردن و موارد دیگر به صفحه فیلترینگ خواهید رسید. پس امکان فیلتر کردن یک پروفایل خاص یا یک صفحه خاص در وبسایتها امکان پذیر است همانطور که قبلاً نیز شاهد این موارد بودیم.
در کنار این سیستم فیلترینگ یک روبات وجود دارد که مانند روباتهای موتورهای جستجو متون وبسایت ها را بررسی میکنند تا کلمات حساس در آنها وجود نداشته باشد و بقیه روند فیلترینگ به صورت دستی انجام میپذیرد.
اجرایی کردن فیلرینگ معنایی در هالهای از ابهام
در لحظه میلیون های بایت دیتا جابهجا میشود چگونه میتوانید تمام این اطلاعات را جداسازی و ذخیره و سپس پردازش کنید؟
گوگل یا فیسبوک برا پردازش های تصویر و متن از میلیونها سرورهای قوی استفاده میکنند تا بتوانند اطلاعات را ذخیره و پردازش کنند اما آیا واقعاً وزارت ارتباطات این تکنولوژی را در اختیار دارد و با صرف هزینه گزاف برای ایجاد این بستر پردازش چگونه معیاری برای تشخیص خوب یا بد بودن این تصاویر یا متون خواهد داشت؟
اگر واقع بین تر باشیم با پردازش تصویر و اعمال معیارهای خاص، چگونه از درست بودن آن مطمئن باشیم؟ در واقع چگونه میتوانیم به پردازشی با این دقت که تا حالا هیچ جای دنیا انجام نشده اطمینان کنیم؟
چگونه میتوان فقط برخی از صفحات فیسبوک را فیلتر کرد در حالی که مطالب همان صفحات را میتوان در تایملاین خواند؟
اما در مورد سطح دسترسی کاربران چگونه این امر محقق میشود؟ از طرف آی اس پی یا رنج آی پی؟ در حالی که آیپیها ثابت نیستند. این امری محال نیست و برعکس بقیه موارد وضعیت فعلی را بهبود میبخشد تا نسبت به استفاده کاربران فیلترینگ هوشمند شود.
به طور کلی
اجرا کردن فیلترینگ معنایی به نوعی امری محال است و تجربه فیلترینگ تا به امروز نشان داده که این پدیده جلوی دسترسی کاربران را نخواهد گرفت و بلکه سودهای کلانی را بابت ابزارهای دورزدن فیلترینگ روانه جیب افراد خاصی خواهد کرد.