تونل زمان: با تاریخچه موتورهای جستجو آشنا شوید

این روزها برای گشت و گذار در اینترنت اولین چیزی که دست به دامان آن می‌شویم موتورهای جستجو است، موتورهای جستجو به ما کمک می‌کنند تا در کسری از ثانیه به مطلب مورد نظر خود دست پیدا کنیم. در بین تمامی موتورهای جستجوی موجود،‌ ما ایرانی‌ها بیشتر با موتور جستجوی گوگل آشنا هستیم. کاربران به اندازه‌ای از موتور جستجوی گوگل استفاده می‌کنند که این روزها دیگر واژه گوگل، حالت اسم خود را از دست داده است و در فرهنگ ما و سایر کشورها تبدیل به فعل شده است. به این ترتیب کاربران به جای اینکه بگویند فلان عبارت را در گوگل جستجو کن، می‌‌گویند فلان عبارت را گوگل کن!

اما موتورهای جستجو به همین راحتی به این محبوبیت و کارآیی دست پیدا نکرده‌‌اند و در طول چند دهه اخیر شاهد فراز و نشیب‌های زیادی برای موتورهای جستجو بوده‌ایم.

موتورهای جستجو چندین دهه بیشتر عمر ندارند اما در همین مدت کم، شاهد فراز و نشیب‌های زیادی بوده‌اند. به همین منظور در این متن بر آن شدیم تا نگاهی کامل به تاریخچه موتورهای جستجو داشته باشیم.

سال ۱۳۶۹، ابزار جستجوی Archie

حدود ۲۶ سال پیش، اینترنت به این معنا که ما آن را می‌شناسیم وجود نداشت. کاربران فایل‌های خود را در FTP سرورهای عمومی با یکدیگر به اشتراک می‌گذاشتند. این امر به خودی خود مشکلی را ایجاد نمی‌کرد، اما زمانی که کاربران نیاز به جستجو یا مشخص کردن محل یک فایل داشتند با مشکلات زیادی روبرو می‌شدند، اینجا بود که اولین ابزار جستجو متولد شد، ابزار جستجوی Archie با هدف پیدا کردن فایل‌ و محتواهای مختلف ایجاد شده بود. ابزار جستجوی آرچی دارای دو قسمت اساسی بود:

• قسمت اولِ این ابزار جستجو را یک سرور تشکیل می‌داد که محتوای قرار داده شده بر روی FTP ‌ها را فهرست گذاری می‌کرد.
• دومین قسمت Archie را ابزار جستجویی تشکیل می‌داد که به کاربران کمک می‌کرد تا فایل مورد نظر را پیدا کنند.

با این حساب در نظر کاربر امروزی که با فناوری‌ و الگوریتم‌های بسیار پیچیده در موتورهای جستجو سروکار دارد، ابزار جستجوی Archie، کاملاً ابتدایی و پیش‌پا افتاده به نظر می‌رسید. اما به قول قدیمی‌ها لنگ کفش کهنه در بیابان نعمت است و کاربرانی که تا آن روز چشمشان به جمال هیچ‌گونه موتور جستجویی روشن نشده بود، موتور Archie را می‌پرستیدند.

جالب اینجاست که موتور Archie، فایل‌ها را به صورت خودکار فهرست نمی‌کرد و زمانی که یک FTP سرور عمومی راه‌‌اندازی می‌شد، مالک این سرور، با مدیر موتور جستجوی Archie برای قرار دادن لیست فایل‌های این سرور در ایندکس Archie ارتباط برقرار می‌کرد.

سال ۱۳۷۰، موتورهای جستجوی وِرونیکا و Jughead

موتورهای جستجوی ورونیکا و Jughead از پروتکل‌ گوفر برای دسترسی به اطلاعات استفاده می‌کردند. بد نیست بدانید، گوفر یک پروتوکل در شبکه اینترنت است که به کاربر اجازه می‌دهد به منابعی مثل فایل‌ها ومتن‌ها دسترسی داشته باشد. با این حساب می‌توان گفت، پروتکل گوفر برای تحقیق و دوباره بدست آوردن اطلاعات از سایتهای رایانه‌ای در اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد. موتور جستجوی ورونیکا هنوز به خوبی جای پای خود را باز نکرده بود که در همان سال موتور جستجوی Jughead نیز پا به میدان گذاشت، این موتور جستجو علمکردی همانند ورونیکا داشت و از پروتکل گوفر استفاده می‌کرد.

استفاده از پروتکل‌ گوفر تا سال ۱۳۷۲ رواج زیادی داشت اما پس از اینکه دانشگاه مینسوتا، مالکیت این پروتکل را در اختیار گرفت و برای استفاده از آن از کاربران وجه درخواست کرد، محبوبیت ابزارهای جستجوی ورونیکا و Jughead نیز رو به افول گذاشت. لازم به ذکر است که پروتکل گوفر در نهایت به صورت رایگان قابل استفاده شد اما این روزها کمتر کسی از این پروتکل استفاده می‌کند.

سال ۱۳۷۱، موتور جستجوی Vlib

موتور جستجوی World Wide Web Virtual Library که آنرا به اختصار Vlib می‌نامیم، در سال ۱۳۷۱ با هدف ایندکس کردن محتوای قرار داده شده در اینترنت را‌ه‌اندازی شد. جالب اینجاست که این موتور قدیمی که حدود ۲۴ سال از عمر آن می‌گذرد از آن زمان تاکنون مشغول به کار است. تیم برنِر لی، خالق زبان اچ‌تی‌ام‌ال، این موتور جستجو را پس از راه‌اندازی World wide Web (WWW) در شهر ژنو ابداع کرد. موتور جستجوی Vlib جنبه تجاری ندارد و به صورت داوطلبانه توسعه داده می‌شود. به لحاظ ذخیره‌سازی اطلاعات نیز در موتور جستجوی Vlib شاهد یک سرور مستقر نیستیم و سرورهای متختلفی در اقصی نقاط دنیا، اطلاعات این موتور جستجو را نگه‌داری می‌کنند. اطلاعات فهرست شده در این موتور جستجو در حدود ۳۰۰ دسته‌بندی مختلف قرار می‌گیرند.

سال ۱۳۷۱، موتور جستجوی Excite

این موتور جستجو توسط چند نفر از دانشجویان دانشگاه استندفورد، راه‌اندازی شد. به جرأت می‌توان گفت موتور جستجوی Excite، اولین موتور جستجویی است که به لحاظ مالی و تجاری نیز حرف‌هایی برای گفتن داشت و توانست موقعیت‌های تجاری بالقوه‌ای را برای مالکین خود ایجاد کند. در موتور جستجوی Excite شاهد پرتال‌های مختلفی هستیم که اطلاعات گوناگونی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. موتور جستجوی Excite به کار خود ادامه داد تا اینکه در سال ۱۳۸۲، توسط ASK.com خریداری شد. یک سال بعد نیز ASK اعلام کرد که بازسازی و تغییراتی را در موتور جستجوی Excite اعمال خواهد کرد. در حال حاضر نیز این موتور جستجو فعال است اما ظاهر و عمل‌کردی بسیار قدیمی و سنتی دارد.

سال ۱۳۷۱، موتور جستجوی AliWeb

این موتور جستجو خود را قدیمی‌ترین موتور جستجو در عرصه اینترنت می‌داند. موتور جستجوی AliWeb از پروتکل‌های مختلفی برای جستجو استفاده می‌کرد که یکی از آن‌ها پروتکل گوفر بود که در بالا به آن اشاره کردیم، موتور جستجوی AliWeb به کاربران اجازه می‌داد تا محل فایل‌های ایندکس شده در وب‌سایت خود را به AliWeb شناسایی کنند. این امر باعث می‌شود تا این موتور جستجو به‌به صفحه‌های وب‌سایت دسترسی داشته باشد و واژه‌های کلیدی و توضیحات متای هر صفحه را که توسط وب‌مَسترهای سایت نوشته شده بود در فهرست خود قرار دهد.

تا این‌جای کار، موتور جستجوی AliWeb همه چیز را خیلی خوب پیش‌بینی کرده بود، اما مشکل زمانی پیدا شد که وب‌مسترها تمایلی به ثبت اطلاعات صفحه‌های وب‌سایت خود در این موتور جستجو نشان ندادند.

سال ۱۳۷۴، موتور جستجوی آلتاویستا

احتمال دارد تاکنون نام هیچ‌کدام از موتورهای جستجویی که به آن‌ها اشاره کردیم را نشنیده باشید، اما اگر از ریش‌سفید‌های دنیای وب و گشت‌وگذار در اینترنت باشید به احتمال زیاد موتور جستجوی آلتاویستا را می‌شناسید.

موتور جستجوی آلتاویستا حدود ۲۱ سال پیش راه‌اندازی شد و توانست به سرعت جای خود را در میان کاربران باز کند. آلتاویستا در ابتدای راه‌اندازی خود ویژگی‌های مهمی داشت که باعث شد دست این موتور جستجو در رقابت با سایر رقبا جلو باشد، صفحه‌های اینترنتی در موتور جستجوی آلتاویستا با سرعت بسیار زیاد ایندکس میشد. این فرآیند مدیون فناوری‌های به‌خدمت گرفته شده نرم‌افزاری و همچنین سخت‌افزار بسیار قوی بود که آلتاویستا در آن زمان از آن بهره می‌برد.

جالب است بدانید سرور آلتاویستا در آن زمان قادر بود روزانه به ۱۳ میلیون درخواست از جانب کاربران پاسخ دهد.

پس از آلتاویستا شاهد حضور موتورهای جستجوی دیگری نیز بودیم، این موتورها باعث شدند تا رقابت در این زمینه بیشتر شود. در نهایت هم یاهو در سال ۱۳۸۲ موتور جستجوی آلتاویستا را خریداری کرد. آلتاویستا به حیات خود زیر پرچم یاهو ادامه داد تا اینکه در سال ۱۳۹۲، یاهو رسما از قصد خود برای تعطیل کردن آلتاویستا خبر داد.

سال ۱۳۷۳، موتور جستجوی یاهو

در بین تمامی نام‌هایی که تاکنون به آن‌ها اشاره کردیم، موتور جستجوی یاهو، برای کاربران ایرانی نامی آشنا و خاطره انگیز است. این موتور جستجو در دی‌ماه سال ۱۳۷۲ در دانشگاه استندفورد راه‌اندازی شد. موتور جستجوی یاهو در مدت کمی توانست محبوبیت بسیار زیادی در میان کاربران اینترنتی پیدا کند و به ابزار جستجوی ایده‌آلی برای کاربران تبدیل شد. جالب است بدانید این محبوبیت برای یاهو بی‌منفعت هم نبود و در حدود سال ۱۳۷۸ شاهد افزایش حبابی سهام شرکت‌های اینترنتی و به‌خصوص یاهو بودیم.

البته شما بهتر از ما می‌دانید که در همیشه بر روی یک پاشنه نمی‌چرخد و یاهو نیز به سرعت روزگار موفقیت خود را پشت سر گذاشت، در سال ۱۳۸۶ مایکروسافت به یاهو پیشنهاد خرید داد اما یاهو رسما این پیشنهاد را رد کرد. لازم به ذکر است که علی‌رغم تمامی این تلاطم‌های دنیای فناوری، یاهو توانسته‌ است همچنان جای خود را در رتبه سوم موتورهای جستجوی مطرح دنیا حفظ کند.

سال ۱۳۷۳، موتور جستجوی Lycos

این موتور جستجو نیز در زمانی راه‌ندازی شد که شرکت‌های اینترنتی سودهای کلانی را به جیب می‌زدند، به همین دلیل Lycos نیز توانست در کوتاه مدت، کاربران خاص خود را جذب کرده و ارزش سهام خود را بالا ببرد. جالب است بدانید موتور جستجوی Lycos در ابتدای کار خود توانسته بود ۳۹۴ هزار صفحه از مستندات اینترنتی را در فهرست خود ذخیره کند. موتور جستجوی Lycos در ابتدای حضور خود بسیار خوب عمل کرد و دو سال بعد بیشتر از ۶۰ میلیون صفحه از مستندات اینترنتی را نگه‌داری می‌کرد. هیچ‌کدام از موتورهای جستجوی موجود در آن زمان به چنین آرشیوی دست پیدا نکرده بودند. حدود ۱۰ سال پس از راه‌اندازی Lycos، این موتور جستجو به یک شرکت بسیار بزرگ کره‌ای فروخته شد.

سال ۱۳۷۵، موتور جستجوی گوگل

نوبتی هم که باشد نوبت موتور جستجوی گوگل است، این موتور جستجوی پرکاربر، ۲۱ سال پیش توسط لری پیج و سرگئی برین در دانشگاه استندفورد از داخل دامین داخلی این دانشگاه راه‌اندازی شد. جالب است بدانید این عجوبه‌های دنیای فناوری در آن زمان حدود ۲۰ سال سن داشتند. گوگل از آن زمان تاکنون توانست ثابت کند که سلطان بی‌چون و چرای موتورهای جستجو است. دامنه گوگل دات کام دقیقاً در تاریخ ۲۴ شهریور‌ماه سال ۱۳۷۶ ثبت شده است. در اواخر سال ۱۳۷۷، موتور جستجوی گوگل توانسته بود حدود ۶۰ میلیون صفحه اینترنتی را ایندکس کند، اما باز هم در آن زمان عبارت آزمایشی یا بتا را در کنار لوگوی گوگل مشاهده می‌کردیم. در سال ۱۳۷۹ تلاش‌های گوگل به بار نشست و رفته‌رفته توانست کاربران را به خود جذب کند. ناگفته نماند که طراحی ساده و مینیمالیستی صفحه جستجوی گوگل در جذب کاربران تأثیر زیادی داشت. از آن زمان تاکنون گوگل همیشه سیر صعودی داشته است و توانسته جای پای محکمی را در میان موتورهای جستجو برای خود پیدا کند.

بر اساس آماری که سال گذشته منتشر شده است، ۶۴.۵ درصد از کاربران در محیط اینترنت، جستجوهای خود را از طریق موتور جستجوی گوگل انجام می‌دهند در صورتی که سهم یاهو از این آمار تنها ۱۲.۸ درصد است و موتور جستجوی بینگ مایکروسافت نیز تنها ۱۹.۸ درصد سهم دارد.

سال ۱۳۷۵، موتور جستجوی ASK

موتور جستجوی ASK حدود ۲۰ سال پیش با نام Ask Jeeves راه‌اندازی شد. همان‌گونه که از نام این موتور جستجو پیداست با هدف پاسخ دادن به سوال‌های کاربران ایجاد شده بود. موتور جستجوی ASK به گونه‌ای طراحی شده بود که نتایج دقیق‌تری را در اختیار کاربران قرار دهد. این امر باعث شد تا در یک بازه زمانی کوتاه مدت، شاهد افزایش محبوبیت ASK در بین کاربران باشیم، اما این محبوبیت دیری نپایید و حدود شش سال پیش ASK متوجه رقابت سنگین در عرصه موتورهای جستجو شد، این امر باعث شد تا سرویس جستجوی ASK تعطیل شود و شاهد تمرکز بیشتر ASK بر روی سایر سرویس‌های این شرکت نظیر سرویس پرسش و پاسخ آن باشیم.

سال ۱۳۷۸، موتور جستجوی MSN

MSN سرویس‌های بسیار زیاد و مختلفی را شامل می‌شود که یکی از آن‌ها موتور جستجوی MSN بود. این موتور جستجو حدود ۱۷ سال پیش از جانب مایکروسافت معرفی شد. مایکروسافت در زمان راه‌‌اندازی سرویس جستجوی خود اصلاً فکر نمی‌کرد که بازار موتورهای جستجو تا به این حد سودآور و درآمد‌زا باشد، در نتیجه مایکروسافت MSN را آنگونه که باید و شاید جدی نگرفت، این امر باعث شد تا میدان برای سایر موتورهای جستجو و به‌خصوص گوگل باز شود. با جدی‌تر شدن بازار موتورهای جستجو، مایکروسافت نیز علاقه بیشتری به حضور در این بازار جدید نشان داد. نتیجه این علاقه را در معرفی موتور جستجوی بینگ مایکروسافت که مدل بهینه شده‌ MSN است شاهد بودیم.

سال ۱۳۷۸، موتور جستجوی DuckDuckGo

این موتور جستجوی دوست‌داشتنی حدود هشت سال پیش معرفی شد. بیشتر موتورهای جستجویی که از آن‌ها استفاده می‌کنیم، فرآیند جستجوی کاربر را زیر نظر می‌گیرند، این امر به مذاق بسیاری از کاربران خوش نمی‌آید. این امر بهانه‌ای شد برای ساخت موتور جستجوی DuckDuckGo، این موتور جستجو رفتار کاربران خود را زیر نظر نمی‌گیرد. این موارد باعث شده است تا DuckDuckGo روز‌به‌روز کاربران بیشتری را جذب خود کند. جالب است بدانید موتور جستجوی DuckDuckGo تنها توسط ۲۱ نفر توسعه داده می‌شود.

سال ۱۳۸۸، موتور جستجوی بینگ

مایکروسافت تجربه‌هایی که از MSN و Live search خود داشت را جمع کرد و در تاریخ هفتم خرداد سال ۱۳۸۸ شاهد رونمایی موتور جستجوی بینگ توسط استیو بالمر، مدیرعامل وقت مایکروسافت بودیم. موتور جستجوی بینگ از زبان ASP.net بهره گرفته است و به لحاظ زیباشناختی یکی از زیباترین موتورهای جستجو به‌حساب می‌آید. موتور جستجوی بینگ نتایج جستجو را در حین تایپ کردن عبارات برای کاربران نمایش می‌داد. این ویژگی در آن زمان به عنوان یکی از نقاط قوت بینگ به‌حساب می‌آمد. در حال حاضر بینگ، اصلی‌ترین رقیب موتور جستجوی گوگل به‌حساب می‌آید.

در پایان باید گفت، اگر به تاریخ معرفی موتورهای جستجوی مهم دنیا دقت کرده باشید حتماً متوجه شده‌اید که در دهه اخیر شاهد حضور کمتر موتورهای جستجو جدید بوده‌ایم، با این حساب می‌توان انتظار داشت در آینده موتورهای جستجو بزرگ گوگل و بینگ، همچنان به عنوان دانه درشت‌های این صنعت به حساب بیایند.