ظهور و پیشرفت استارتاپ‌ها در پاکستان

بیشتر اخباری که از پاکستان می‌شنویم منفی است؛ بمب گذاری، کشته شدن افراد، بی‌ثباتی سیاسی. درست است که موضوع تلخی است ولی این همه‌ی حقیقت نیست.

اخباری که از پاکستان می‌شنویم و چیزهایی که می‌بینیم قسمت مثبت پاکستان را نشان نمی‌دهد. بخش زیادی از مردم، سازمان‌ها و شرکت‌ها سعی دارند وضعیت این کشور را بهتر کنند. در سال گذشته زنان پاکستانی جایزه‌ی نوبل را بردند، به بالاترین کوه‌های جهان رفتند، جایزه‌ی امی را بردند و مدال طلای کریکت را به خانه آوردند.

تقریبا دو ماه پیش شرکت تجارت الکترونیکی  Markhor که با صنعتگران محلی برای تولید کفش‌های مردانه‌ی چرم با کیفیت بالا همکاری می‌کند، موفق‌ترین کمپین پاکستانی کیک استارتر شد و در حالی که ۷ برابر از هدف تعیین شده است درآمد داشت و توجه  Seth Godin و مجله‌ی GOOD را به خود جلب کرد.

سه سال پیش این اکوسیستم تقریبا نوپا بود و فقط چند شرکت کوچک فعالیت می‌کردند. اما حالا فضای متفاوتی همراه با حس رقابت، انرژی و خلاقیت ایجاد شده است.

نگاهی نزدیک‌تر به صنعت فناوری پاکستان

Plan9 بزرگ‌ترین رشد دهنده‌ی تکنولوژی در پاکستان است که توسط انجمن تکنولوژی پنجاب پایه گذاری شده است. این شرکت به تازگی شتاب دهنده‌ی استارتاپ PlanX را معرفی کرده است. دانشگاه مدیریت لاهور که یکی از ۵ دانشگاه برتر پاکستان است اخیرا اولین دست آوردهای رشد دهنده‌های خود را به نمایش گذاشت.

به زودی انجمن خانه‌ی نرم افزار پاکستان رشد دهنده‌ی  Nest i/o را که توسط گوگل، سامسونگ و دپارتمان امریکا پرورش یافته است، عرضه خواهد کرد. شرکت‌های همکاری مثل  Basecamp در پیشاور، DotZero و  HQ در کراچی و TechHub در لاهور در سرتاسر این کشور رشد کرده‌اند و سعی می‌کنند شرایط را برای شکل گیری شرکت‌های نوظهور مهیا کنند.

همایش‌ها و استارتاپ ویکندها استارتاپ‌هایی همچنون  Savaree (اپلیکیشن اشتراک گذاری مثل Lyft) و  Groopic (اپلیکیشن ویرایش عکس) و نشریات آنلاینی مثل  TechJuice و PakWired را معرفی کرده‌اند که خود نشانه‌ی بارزی از رشد شرکت‌ها، رویدادها و اخبار مربوط به استارتاپ‌ها می‌باشد.

درست است که این پدیده مختص این منطقه نیست و این رشد و پیشرفت جهانی است اما عوامل زیادی وجود دارد که ما را در مورد رشد این اکوسیستم امیدوار می‌کند.

اول اینکه کارآفرینان پاکستانی انگیزه‌ی زیادی برای رشد اکوسیستم پاکستان دارند. برد فیلد از بنیان گذاران تک‌استارز در کتاب خود اشاره می‌کند:

رهبران استارتاپ‌های در حال توسعه و پیشرفت باید کارآفرینانی باشند که تعهد طولانی مدتی در جهت رشد این اکوسیستم داشته باشند و این موضوع شامل هرکسی است که بخواهد درگیر این جامعه بشود.

یک سری از کارآفرینان حوزه‌ی تکنولوژی پاکستان (که بیشترشان تجربه‌هایی در اکوسیستم‌های پیشرفته مثل دره‌ی سلیکون، نیویوک یا لندن را دارند) سعی می‌کنند به هر نحوی در این حوزه فعالیت داشته باشند و با داوری کردن، مشاوره دادن و سرمایه گذاری کردن در رقابت‌ها، رشد دهنده‌ها/شتاب دهنده‌ها و استارتاپ‌ها به رشد این فضا کمک کنند.

برای مثال DotZero یکی از اولین پروژه‌هایی بود که به کمک چهار کارآفرین این حوزه با موفقیت عرضه شد.  موسسه تکنولوژی و کارآفرینی کراچی به کمک کارآفرینان پاکستانی محیط آموزشی را طراحی کردند که جایگزین مناسبی برای دانش آموزانی است که علاقه دارند وارد فضای تکنولوژی شوند.

همچنین به دلیل وجود ناآرامی‌های سیاسی و مشکلات امنیتی، بسیاری از سرمایه گذاران خارجی علاقه‌ی چندانی به فعالیت در این کشور ندارند. همین موضوع سبب شده است که متخصصان پاکستانی از مدل‌های خارجی که در کشورهای دیگر نتیجه داده است برای بازارهای محلی استفاده کنند.

در نتیجه ما اکوسیستمی را شاهد هستیم که توسط پاکستانی‌ها برای پاکستان ساخته شده است. بعلاوه۲/۳ جمعیت ۱۸۰ میلیونی این کشور زیر ۳۰ سال هستند. در واقع با جمعیت جوانی مواجه هستیم که تنشه‌ی تغییر محیط اطراف خود هستند. جوانان پاکستانی ایده‌های محلی زیادی را در رویدادهایی مثل تداکس و استارتاپ ویکند ارائه می‌دهند.

همه چیز به این راحتی‌ها هم نیست

اما این‌ها به این معنا نیست که همه چیز به خوبی و خوشی پیش می‌رود. درست که این انگیزه‌ها و فعالیت‌های اندک سبب پیشرفت این حوزه در پاکستان شده است ولی سیاست‌های موجود در سطح کلان و چالش‌های زیر ساختی، مسیر بسیار سختی را برای کارآفرینان و سرمایه گذاران ایجاد کرده است.

در گزارش فعالیت‌های اقتصادی بانک جهانی، پاکستان از میان ۱۸۹ کشور در لیست سال ۲۰۱۵ رتبه‌ی ۱۲۸ جهان است (در سال ۲۰۱۴ رتبه‌ی این کشور ۱۲۷ و در سال ۲۰۱۳ رتبه‌ی ۱۰۶ را کسب کرده بود).

سیاست‌های کنونی که در این حوزه حکم فرماست بیشتر وضعیتی مبهم و نامشخصی را به وجود آورده که موجب بی‌میلی سرمایه گذاران برای کار در این کشور شده است.

خبر خوب آن است که تغییر دادن این سیاست‌ها نه سخت است و نه هزینه بر. فقط لازم است که بخواهند آن‌ها را تغییر دهند. در واقع دولت پاکستان می‌تواند و  باید بتواند نقش پررنگ‌تری در این اکوسیستم ایفا کند و شرایطی را فراهم کنند تا سرمایه گذاران با انگیزی بالاتری در این زمینه فعالیت کنند.

انجمن‌های استارتاپی در سرتاسر دنیا فعالیت می‌کنند. همین موضوع خود باعث تغییرات زیادی در کشورها می‌شود. اما در مورد پاکستان اگر بخواهیم این فعالیت‌های رو به رشد  خرد و کم را به نتایج عملی مثبتی تبدیل کنیم باید رویکرد مناسبی برای بهبود این اکوسیستم داشته باشیم.

پیدا کردن راه حلی برای ترویج اعتماد و شفافیت در این حوزه اهمیت بسیاری دارد. اصلاحات حیاتی است. همکاری سهام داران با یکدیگر ضروری است. فقط بعد از انجام این رویکردها است که تغییرات سیتماتیک لازم صورت می‌گیرد.